Czy różnice kulturowe w biznesie mają znaczenie? Jacy są Czesi i kultura czeska? Czy sąsiednie narody mogą być tak różne? Jak się okazuje: tak!

 

W Czechach mieszkam od prawie 15 lat. Ponieważ jeździłam tam od dziecka, kulturą czeską zaczęłam interesować się już w liceum, a potem studiowałam język czeski i zostałam tłumaczką czeskiego, wydawało mi się, że po przeprowadzce nic mnie nie zaskoczy.

Grubo się myliłam.

Okazało się, że Czesi w codziennej interakcji są inni niż Polacy i inni, niż wyobrażamy to sobie w Polsce, oglądając czeskie komedie. Jak to możliwe, że dwa sąsiednie narody są tak różne?

Odpowiedź jest prosta: to historia i wieloletnie wpływy kulturowe. Podczas gdy Czechy od zawsze znajdowały się w polu oddziaływania kultur germańskich, Polska była osobnym mocarstwem, w którym łączyły się kultury europejskiego Wschodu i Zachodu. Czechy były społeczeństwem mieszczańskim, Polska – szlachecko-chłopskim, o silnej stratyfikacji. To tak w skrócie.

Ale jakie to ma znaczenie dzisiaj, w XXI wieku? Zwłaszcza, jeśli jedziesz do Czech robić biznes, a nie debatować o historii?

Okazuje się, że spore.

 

1. Różnice kulturowe w komunikacji biznesowej

Jak się okazuje, różnice kulturowe w biznesie ogrywają kluczową rolę i dlatego nie warto ich ignorować.

Kiedy w 2006 firma Accenture zapytała kadrę zarządzającą miedzynarodowych korporacji o to, co przesądza o udanej integracji podczas globalnych procesów akwizycji lub fuzji, okazało się, że najważniejszym czynnikiem jest rozwiązanie problemów z integracją kulturową.

 

A na jakie problemy z integracją kulturową napotykają firmy w procesie akwizycji lub fuzji? Okazało się, że najistotniejszym jest inny styl komunikacji.

 

W takim razie przyjrzyjmy się różnicom między Czechami a Polakami z tych czterech perspektyw: stylu komunikacji, podejścia do realizacji zadań, podejścia do rozwiązywania konfliktów i stylu podejmowania decyzji.

 

2. Jacy są Czesi?

Styl komunikacji w kulturze czeskiej

Style komunikacji dzielimy na niskokontekstowe i wysokokontekstowe.

W tych pierwszych przesłanie jest zawsze jasne, kawa na ławę. Liczy się to, co powiedziane wprost. Przykład: USA.

W tych drugich: znaczenie wiadomości jest uzależnione od  kontekstu, sytuacji komunikacyjnej, pozycji społecznej rozmówców, ich intencji i wielu innych czynników. Kultury wysokokontekstowe kochają ironię. Przykład: Wielka Brytania, Czechy.

• Styl komunikacji w Czechach jest bardziej zawoalowany, enigmatyczny, aluzyjny. Czesi mają specyficzne poczucie humoru (suche, ironiczne) i często trudno rozpoznać, co mówią na serio, a co z s nadsázkou (czyli pewną dozą przekory i przesady).
• Czesi są bardziej uprzejmi i grzeczni niż Polacy. Dużo częściej dziękują i przepraszają. Kiedy mijasz kogoś na ulicy i ta osoba lekko się o ciebie otrze albo niechcący wejdziecie sobie w drogę, następuje fala przeprosin i uśmiechów.
• Czesi zdecydowanie mniej przeklinają niż Polacy. Polskie rzucanie kur…mi zawsze budzi tu nieprzyjemne zdziwienie.

 

Podejście do rozwiązywania konfliktów w kulturze czeskiej

Kultury dzielimy również na konfrontacyjne i unikające konfrontacji.

Kultura polska jest jedną z najbardziej konfrontacyjnych w Europie. Polacy uwielbiają się spierać, krytykować i dawać otwarty negatywny feedback. Czesi raczej nie.

• Czesi są mniej konfrontacyjni niż Polacy. Podczas gdy dla Polaków sprzeczanie się i generowanie konfliktów to sport narodowy, w Czechach ludzie kłócą się w internecie, ale na żywo wolą wypić piwo i pogadać o czymś miłym.
• Czesi rzadziej dzielą się swoimi opiniami niż Polacy. Oczywiście istnieją i tacy, którzy kierują się starym dobrym nie znam się, to się wypowiem, ale ogólnie rzadziej zdarzają się sytuacje, w których ludzie wchodzą w spory ideologiczne. Bo: jak wyżej.
• Czesi rzadko dają konkretny, otwarty feedback. Jeśli w relacji z czeskim partnerem biznesowym zrobiłeś/aś coś nie tak, często nigdy się tego nie dowiesz, ale relacje się ochłodzą, a konflikty będą się jątrzyć.
• Czesi rzadziej i bardziej oszczędnie chwalą.

Ciekawe dane o odmiennych stylach komunikacji, feedbacku i rozwiązywania konfliktów w Polsce i w Czechach znalazłam u Erin Meyer.

 

Podejście do realizacji zadań w kulturze czeskiej

Kultury dzielimy na linearne i elastyczne, jeśli chodzi o postrzeganie czasu.

W kulturach linearnych zadania wykonuje się po kolei. Choć większość kultur europejskich to kultury linearne, kraje germańskie zdecydowanie w tym przodują.

Skoro mowa o czasie, to kultury mogą być zorientowane na krótki albo długi horyzont czasowy. W tych pierwszych liczy się tu i teraz. W tych drugich ludzie robią rzeczy z myślą o przyszłości: swoich dzieci, firmy, społeczeństwa.

• W Czechach planuje się wszystko z wyprzedzeniem i szczegółowo. Odchylenia od planu nie są mile widziane.
• Czesi są zwykle punktualni i nie lubią spóźnialskich ani robienia czegoś na styk.
• Czesi są zorientowani długoterminowo w relacjach biznesowych: partnerstwo w B2B znaczy więcej niż atrakcyjna okazja u konkurencji.
• Działają z myślą o przyszłości, dlatego oszczędnie gospodarują zasobami.
• Dużą wartość ma uczenie się i doświadczenie.
• Ostrożnie podchodzą do nowości, bo skoro coś już się sprawdziło, to po co eksperymentować. Czesi mają alergię na wprowadzanie innowacji dla samych innowacji, które są modne i fajnie brzmią. Nie zdziw się, jak natrafisz na ścianę oporu i pytań: ale po co to?

 

Styl podejmowania decyzji w kulturze czeskiej

Z punktu widzenia zarządzania i podejmowania decyzji kultury dzielimy na odgórne i konsensualne (czyli takie, gdzie do decyzji dochodzi się przez konsultacje).

Model odgórny (top-down) jest typowy dla amerykańskiego stylu zarządzania, popularnego w Polsce. Model konsensualny – najbardziej dla Szwecji. Holandia czy Niemcy nie pozostają w tyle. Czesi też podejmują decyzje w sposób konsensualny.

Ponadto kultury mogą być zorientowane albo raczej na zadania, albo na relacje. Tryb zadaniowy (stare dobre targety i kejpiaje) to oczywiście styl amerykański. Krajom skandynawskim i germańskim bliżej do modelu pielęgnującego relacje.

• Podejmowanie decyzji w czeskich firmach to często maraton maili, videokonferencji i spotkań, gdzie każdy może dodać swoje trzy grosze. Często kosztem klarowności i czasu. Odebranie czeskim partnerom głosu w dyskusji i procesie decyzyjnym to najpoważniejszy błąd, jaki możesz popełnić.
• Ponieważ Czesi kierują się w biznesie perspektywą długoterminową, relacje są bardzo, bardzo ważne. Teambuilding, wspólne obiady i kolacje, wyjazdy, rozmowy o życiu poza pracą – w Czechach to nie jest coś, co trzeba odbębnić i mieć z głowy. To często tam, a nie w biurze podejmowane są najważniejsze decyzje.
• W czeskich firmach spotkałam się z podejściem, że dobre relacje w zespole i lojalność wobec kolegów i koleżanek jest ważniejsza niż realizacja wyznaczonych celów.

 

3. Biznes w Czechach

Jeśli interesuje Cię ekspansja na rynki zagraniczne, ale masz wrażenie, że stąpasz po niepewnym gruncie, bo nie rozumiesz miejscowej kultury, chętnie Ci pomogę.

Napisz do mnie

 

Organizuję konsultacje i szkolenia dla polskich i międzynarodowych firm, które współpracują z Czechami lub wchodzą na polski rynek. Do moich klientów należą m.in. Skanska i Arjo.